اساسا حیاط رفیعی بوده، که با ویران گشتن و فرو ریختن پک پذیرایی ترحیم مشهد طاق آن، در اواخر زمان ی زندیه و اوایل عهدوپیمان قاجاریه با بالا آوردن کف آن به طول ۲ متر و پوشانیدن سقف بوسیله الوارهای چوبی و تاسیس بام مسطح، این محوطه را به شبستان تبدیل کرده و اینک، تحت عنوان مسجد از آن استعمال می کند، تراس و گنبدخانه در طول سلجوقی تشکیلشده اند. .
سقف بر گردونه ۸ ردیف چوبی 4 × ۲ با شالی های سنگی غیرمنتظم پایدار میباشد و سرستون ها به مدل کرنتی میباشند.
سقف این شبستان دارنده ۱۲۴ تیر چوبی میباشد.
۴ × ۳۱ می باشدو به همین جهت به مسجد تیرپوش مشهور میباشد.
شبستان از نصیب شمالی با یک راهرو به خارج شیوه مییابد.
منار مسجد جامع اردبیل ، در مسافت ۱۶/۴۳ متری جناح غربی بدنه شبستان مهم قراردارد و علی رغم این که امروزه با منهدم شدن اجزاء متشکله و کانال به طور منفرد و غیروابسته از بنای آدینه مسجد درآمده، لیکن سابقاً به اصل مسجد متصل بوده میباشد.
منار مسجد جامع اردبیل ، به طور کامل از حیث هیبت و صورت دکوری به مدل دیگر مناره های قول سلجوقی ایجاد شده است، به طوری که بر بدنه استوانه ای منار، آجرهای رگ چین به عمل رفته و درزهای افقی آن با مهرهای گچ بری ویژه زمانه سلجوقی پوشیده شدهاست.
لازم به ذکر میباشد که اندازه های آجرهای مستعمل در اینجا شبیه به عبارتی آجرهایی میباشد که در مصالح ساختمانی مسجد به عمل رفته میباشد.
منار اساسا مشتمل بر سه نصیب مبنا، بدنه و تاج بوده میباشد که با سپری شد مجال تاج منار از میان رفته و امروزه فقط مبنا هشت ضلعی آن که با خشت قرمز رنگ و ملات گچ و آهک تشکیل شده و ارتفاع هر ضلع آن ۲/۱۰ متر میباشد و نیز بدنه ضخیم استوانهای آن به قطر پنج متر، مانده میباشد.
راس دیوار جنوبی گنبدخانه را محرابی گچبری، به طول ۱۰ متر، اشغال کرده، که عمق نادر آن را بلندیش جبران می نماید.
محراب حتی از سکنج های خرد، که محل اتصال هشت ضلعی جرزها به شانزده ضلعی محل قرار به چنگ آوردن گنبد بر روی جرزهاست فراتر رفته میباشد.
هیچ سیرتکامل کتیبه یا این که نوشته ای که تاریخ ایجاد کرد محراب را معین نموده باشد، از آن به دست نیامده میباشد البته مدل معماری اسلامی محراب میتواند آن را در زمره شغل های عصر ایلخانی قرار دهد.
این محراب بسیار بلند در صدر ترکیبی از قطاربندی بسیار استوانه ای به صورت نقش پررنگ دارااست که در پایین آن فضای مستطیل شکلی میباشد که قاعدتاً مکان کتیبه ای بوده که نوشته های آن محو شدهاست.
بخش زیرین مشمول سه فریم عمودی میباشد که از مقرنس های خرد پوشیده گردیده است.
جهت تکان خطوط نقوش دکوری پیرامون محراب به سمت بالا کشیده گردیده و دربرگیرنده پیچ های تزئینی ظریفی به رنگهای سبز و سرخ میباشد.
در سمت راست محراب ایلخانی، دو محراب خرد و نادر طول کنارهم به چشم میخورد که تنها نصیب فوقانی یا این که تاج محراب آن از کف فعلی خارج مانده میباشد.
اساسا حیاط رفیعی بوده، که با ویران گشتن و فرو ریختن پک پذیرایی ترحیم مشهد طاق آن، در اواخر زمان ی زندیه و اوایل عهدوپیمان قاجاریه با بالا آوردن کف آن به طول ۲ متر و پوشانیدن سقف بوسیله الوارهای چوبی و تاسیس بام مسطح، این محوطه را به شبستان تبدیل کرده و اینک، تحت عنوان مسجد از آن استعمال می کند، تراس و گنبدخانه در طول سلجوقی تشکیلشده اند. .
سقف بر گردونه ۸ ردیف چوبی 4 × ۲ با شالی های سنگی غیرمنتظم پایدار میباشد و سرستون ها به مدل کرنتی میباشند.
سقف این شبستان دارنده ۱۲۴ تیر چوبی میباشد.
۴ × ۳۱ می باشدو به همین جهت به مسجد تیرپوش مشهور میباشد.
شبستان از نصیب شمالی با یک راهرو به خارج شیوه مییابد.
منار مسجد جامع اردبیل ، در مسافت ۱۶/۴۳ متری جناح غربی بدنه شبستان مهم قراردارد و علی رغم این که امروزه با منهدم شدن اجزاء متشکله و کانال به طور منفرد و غیروابسته از بنای آدینه مسجد درآمده، لیکن سابقاً به اصل مسجد متصل بوده میباشد.
منار مسجد جامع اردبیل ، به طور کامل از حیث هیبت و صورت دکوری به مدل دیگر مناره های قول سلجوقی ایجاد شده است، به طوری که بر بدنه استوانه ای منار، آجرهای رگ چین به عمل رفته و درزهای افقی آن با مهرهای گچ بری ویژه زمانه سلجوقی پوشیده شدهاست.
لازم به ذکر میباشد که اندازه های آجرهای مستعمل در اینجا شبیه به عبارتی آجرهایی میباشد که در مصالح ساختمانی مسجد به عمل رفته میباشد.
منار اساسا مشتمل بر سه نصیب مبنا، بدنه و تاج بوده میباشد که با سپری شد مجال تاج منار از میان رفته و امروزه فقط مبنا هشت ضلعی آن که با خشت قرمز رنگ و ملات گچ و آهک تشکیل شده و ارتفاع هر ضلع آن ۲/۱۰ متر میباشد و نیز بدنه ضخیم استوانهای آن به قطر پنج متر، مانده میباشد.
راس دیوار جنوبی گنبدخانه را محرابی گچبری، به طول ۱۰ متر، اشغال کرده، که عمق نادر آن را بلندیش جبران می نماید.
محراب حتی از سکنج های خرد، که محل اتصال هشت ضلعی جرزها به شانزده ضلعی محل قرار به چنگ آوردن گنبد بر روی جرزهاست فراتر رفته میباشد.
هیچ سیرتکامل کتیبه یا این که نوشته ای که تاریخ ایجاد کرد محراب را معین نموده باشد، از آن به دست نیامده میباشد البته مدل معماری اسلامی محراب میتواند آن را در زمره شغل های عصر ایلخانی قرار دهد.
این محراب بسیار بلند در صدر ترکیبی از قطاربندی بسیار استوانه ای به صورت نقش پررنگ دارااست که در پایین آن فضای مستطیل شکلی میباشد که قاعدتاً مکان کتیبه ای بوده که نوشته های آن محو شدهاست.
بخش زیرین مشمول سه فریم عمودی میباشد که از مقرنس های خرد پوشیده گردیده است.
جهت تکان خطوط نقوش دکوری پیرامون محراب به سمت بالا کشیده گردیده و دربرگیرنده پیچ های تزئینی ظریفی به رنگهای سبز و سرخ میباشد.
در سمت راست محراب ایلخانی، دو محراب خرد و نادر طول کنارهم به چشم میخورد که تنها نصیب فوقانی یا این که تاج محراب آن از کف فعلی خارج مانده میباشد.